Liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên là tình trạng không còn xa lạ, đặc biệt thường gặp sau khi bị cảm lạnh, stress kéo dài hoặc nhiễm virus. Căn bệnh này gây mất cân đối khuôn mặt, ảnh hưởng nghiêm trọng đến giao tiếp, thẩm mỹ và tâm lý người bệnh. Vậy liệt 7 ngoại biên có thực sự nguy hiểm? Những phương pháp nào hiện nay được đánh giá là hiệu quả, bao gồm cả ứng dụng NMN trị liệt dây thần kinh số 7? Bài viết sau Cell Insight sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, và lựa chọn đúng hướng điều trị để phục hồi chức năng khuôn mặt một cách tối ưu nhất.

Liệt dây thần kinh số 7 là bệnh gì?

Liệt dây thần kinh số 7, hay còn gọi là liệt dây 7, là tình trạng rối loạn vận động của các cơ mặt do tên dây thần kinh chi phối (dây số 7) bị tên liệt. Trong trường hợp bị tê liệt bên ngoài hộp sọ, tình trạng được gọi là liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên hay liệt vi ngoại biên.

Tên dây thần kinh số 7 đóng vai trò chi phối vận động cho các cơ mặt. Khi bị tê liệt, người bệnh sẽ mất đi khả năng biểu cảm trên khuôn mặt, mặt lệch, khó nháy mắt hoặc cử động các cử động đơn giản như cười

Nguyên nhân gây liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên

Liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên (còn gọi là liệt 7 ngoại biên, liệt mặt ngoại biên, hay liệt VII ngoại biên) thường khởi phát đột ngột và do nhiều yếu tố tác động. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:

• Nhiễm virus Herpes Simplex (HSV-1): Đây là nguyên nhân hàng đầu, chiếm tỷ lệ lớn trong các trường hợp liệt dây 7 ngoại biên. HSV-1 gây tổn thương dây thần kinh số 7 thông qua quá trình viêm và sưng, làm gián đoạn tín hiệu dẫn truyền từ não đến cơ mặt.
• Các virus khác như Epstein-Barr (EBV), Cytomegalovirus (CMV), virus quai bị (mumps): Những loại virus này cũng có thể gây viêm dây thần kinh mặt, đặc biệt là ở trẻ em và người có hệ miễn dịch yếu.
• Nhiễm lạnh đột ngột (gió lùa, tắm khuya, ngủ trong môi trường điều hòa lạnh): Đây là một nguyên nhân điển hình ở người sống trong vùng khí hậu nhiệt đới hoặc hay tiếp xúc với điều kiện nhiệt độ thay đổi đột ngột. Sự thay đổi này có thể làm mạch máu nuôi dây thần kinh bị co thắt, gây thiếu máu cục bộ và tổn thương dây thần kinh mặt.
• Stress kéo dài, mệt mỏi, suy giảm hệ miễn dịch: Căng thẳng tinh thần và thể chất làm suy yếu khả năng đề kháng của cơ thể, tạo điều kiện cho virus latent (tiềm ẩn) tái hoạt động và tấn công hệ thần kinh.
• Di chứng sau tai biến mạch máu não hoặc phẫu thuật vùng đầu mặt cổ: Một số trường hợp liệt dây 7 ngoại biên là hậu quả của tổn thương cấu trúc thần kinh sau phẫu thuật hoặc sau đột quỵ.
• Bệnh lý mạn tính như đái tháo đường, tăng huyết áp: Làm tổn thương vi mạch nuôi thần kinh, làm tăng nguy cơ tổn thương dây thần kinh số 7.

Biểu hiện của bệnh liệt dây thần kinh số 7

Các triệu chứng của liệt dây 7 ngoại biên thường biểu hiện rõ rệt và dễ nhận biết, chủ yếu là do mất kiểm soát vận động cơ mặt một bên:

• Mặt bị lệch sang một bên: Đây là biểu hiện đặc trưng nhất. Người bệnh có thể không cười đều, khi nói miệng bị méo hoặc không cân xứng.
• Không khép được mí mắt: Một trong những biểu hiện sớm là người bệnh không thể nhắm kín mắt ở bên bị liệt. Mắt trợn, có thể gây chảy nước mắt liên tục hoặc khô mắt nếu không được giữ ẩm.
• Đau sau tai, tăng nhạy cảm với âm thanh: Một số người bệnh cảm thấy đau nhức vùng sau tai ngay trước khi xuất hiện các triệu chứng liệt mặt. Ngoài ra, do ảnh hưởng đến nhánh chi phối cơ bàn đạp trong tai giữa, người bệnh có thể trở nên nhạy cảm với âm thanh (hyperacusis).
• Khô miệng hoặc chảy nước miếng: Liệt VII ngoại biên có thể làm mất kiểm soát cơ quanh miệng, khiến người bệnh không giữ được nước bọt, gây chảy miệng hoặc khó nuốt.
• Khó cử động nửa mặt: Các biểu hiện như nhăn trán, phồng má, huýt sáo… trở nên khó khăn hoặc không thể thực hiện ở bên mặt bị ảnh hưởng.
• Một số trường hợp có thể xuất hiện tê mặt nhẹ, rát hoặc cảm giác ngứa râm ran.

Phương pháp chẩn đoán bệnh liệt dây thần kinh số 7

Việc chẩn đoán liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên cần được thực hiện sớm để phân biệt với các nguyên nhân liệt mặt trung ương nguy hiểm như tai biến mạch máu não, u não, viêm màng não… Đồng thời, quá trình chẩn đoán cũng giúp xác định mức độ tổn thương và lựa chọn phương án điều trị phù hợp. Dưới đây là các bước thường được áp dụng:

1. Khám lâm sàng

Đây là bước đầu tiên và quan trọng để xác định tình trạng liệt 7 ngoại biên. Bác sĩ sẽ đánh giá khả năng vận động của cơ mặt thông qua các bài test cơ bản:

• Nhăn trán
• Nhắm mắt chặt
• Phồng má
• Huýt sáo
• Cười hoặc nói

Khi liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên, người bệnh sẽ không thể thực hiện được các động tác này ở bên mặt bị tổn thương. Mặt có thể bị xệ xuống, nếp nhăn trán mất, miệng méo lệch sang một bên.

Ngoài ra, bác sĩ cũng khai thác các triệu chứng đi kèm như đau sau tai, khô mắt, khô miệng, thay đổi thính lực hoặc tiền sử nhiễm virus, nhiễm lạnh để đưa ra định hướng ban đầu.

2. Điện cơ đồ (EMG – Electromyography)

Điện cơ đồ là xét nghiệm quan trọng giúp đánh giá chính xác mức độ tổn thương của dây thần kinh số 7. Bằng cách ghi lại tín hiệu điện từ cơ mặt, EMG cho thấy liệu dây thần kinh có đang truyền dẫn tín hiệu tới các cơ hiệu quả hay không.

Kết quả EMG giúp:

• Xác định tổn thương là liệt mặt ngoại biên hay trung ương
• Phân loại mức độ tổn thương (nhẹ, trung bình, nặng)
• Theo dõi tiến trình phục hồi thần kinh theo thời gian

Đây là cơ sở quan trọng để bác sĩ quyết định có nên can thiệp sâu hơn như dùng thuốc corticoid, vật lý trị liệu sớm hay kết hợp các phương pháp tái sinh thần kinh hiện đại như NMN trị liệt dây thần kinh số 7.

3. Chẩn đoán hình ảnh (MRI/CT scan)

Trong trường hợp nghi ngờ nguyên nhân trung ương như u não, viêm màng não, nhồi máu não hoặc tổn thương vùng thân não, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện:

• MRI não (cộng hưởng từ): Giúp đánh giá chi tiết cấu trúc thần kinh trung ương, xác định liệu liệt mặt có liên quan đến khối u, viêm nhiễm, xơ hoá hay chèn ép thần kinh.
• CT scan sọ não: Thường được chỉ định trong trường hợp cấp cứu, giúp loại trừ nhanh nguy cơ chảy máu não, đột quỵ.

Chẩn đoán hình ảnh đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong phân biệt liệt mặt ngoại biên với các bệnh lý nguy hiểm khác, đồng thời hỗ trợ xác định hướng điều trị đúng đắn và kịp thời.

Liệt dây thần kinh số 7 có nguy hiểm không?

Mặc dù liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên (thường gọi là liệt mặt, méo miệng) không gây tử vong trực tiếp, nhưng lại tiềm ẩn nhiều hệ lụy nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất, tinh thần và chất lượng sống, đặc biệt nếu không được can thiệp sớm và đúng cách. Cụ thể:

1. Mất đối xứng khuôn mặt – tổn thương về ngoại hình và tâm lý

Khi liệt dây VII, một bên mặt trở nên xệ xuống, méo miệng, không thể cười tự nhiên, nhân trung lệch, cơ mặt mất cân đối rõ rệt. Điều này khiến người bệnh thường xuyên rơi vào trạng thái tự ti, ngại giao tiếp, xa lánh xã hội – đặc biệt ở những người trẻ, người làm công việc đối ngoại, nghệ sĩ hoặc nhân viên dịch vụ. Nếu không cải thiện, về lâu dài dễ dẫn đến trầm cảm, mất động lực sống, ảnh hưởng cả mối quan hệ cá nhân và sự nghiệp.

Xem thêm: Đau thần kinh tọa có nguy hiểm không? Nguyên nhân, cách điều trị bệnh tận gốc

2. Rối loạn chức năng nhắm mắt – ảnh hưởng đến thị lực và an toàn sinh hoạt

Người bệnh gặp khó khăn trong việc nhắm kín mắt bên bị liệt, mắt khô, cộm, chảy nước mắt sống. Do không khép kín được mi mắt, giác mạc dễ bị viêm loét, nhiễm khuẩn, nguy cơ suy giảm thị lực vĩnh viễn nếu không được bảo vệ bằng phương pháp phù hợp (như nhỏ mắt, đeo kính giữ ẩm, băng mắt khi ngủ…). Mắt đau, nhòe cũng khiến người bệnh khó lái xe, đọc sách, làm việc trên máy tính – ảnh hưởng nghiêm trọng tới năng suất lao động.

3. Khô miệng, viêm tuyến nước bọt – gián đoạn chức năng ăn uống và vị giác

Liệt dây thần kinh số 7 làm giảm tiết nước bọt, gây khô miệng, viêm nhiễm khoang miệng, nấm miệng. Người bệnh thường mất cảm giác ngon miệng, khó nhai, nuốt kém, dễ sút cân, suy dinh dưỡng, nhất là ở người lớn tuổi hoặc bệnh nền. Mất vị giác một phần hoặc hoàn toàn gây ảnh hưởng đến trải nghiệm ăn uống và chất lượng sống tổng thể.

4. Tái phát, tiến triển thành liệt mạn tính – kéo dài dai dẳng nhiều năm

Nếu không được chẩn đoán và can thiệp kịp thời (trong 7–10 ngày đầu), bệnh có thể tái phát nhiều lần hoặc chuyển thành liệt mạn tính không hồi phục. Hậu quả là xơ hóa cơ mặt, co giật cơ không tự chủ, đau dai dẳng vùng tai – hàm – mặt, thậm chí co kéo lệch mặt vĩnh viễn. Việc điều trị phục hồi sau giai đoạn mạn tính sẽ khó khăn hơn nhiều, tốn kém và mất nhiều thời gian.

5 Cách điều trị liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên hiệu quả

Sau khi xác định chính xác tình trạng liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên, việc điều trị cần được triển khai càng sớm càng tốt để tránh các biến chứng như co cứng cơ mặt, rối loạn vận động không tự chủ hoặc teo cơ. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến và được đánh giá cao hiện nay:

1. Dùng thuốc Corticoid – Giảm viêm và ngăn chặn tổn thương thần kinh

Đây là phương pháp điều trị đầu tay, đặc biệt hiệu quả nếu được áp dụng trong 72 giờ đầu khởi phát liệt mặt ngoại biên.

• Các thuốc như Prednisolone hoặc Methylprednisolone giúp làm giảm viêm dây thần kinh, giảm sưng, từ đó hỗ trợ phục hồi dẫn truyền thần kinh.
• Thuốc có thể dùng đơn lẻ hoặc kết hợp với kháng virus (nếu nghi ngờ nguyên nhân do virus).

Lưu ý: Việc sử dụng corticoid cần được bác sĩ chỉ định và theo dõi liều lượng chặt chẽ, tránh các tác dụng phụ lên gan, thận, huyết áp…

2. Thuốc kháng virus – Đặc trị liệt 7 ngoại biên do tác nhân HSV

Trong những trường hợp nghi ngờ nguyên nhân là virus Herpes Simplex hoặc các virus liên quan, bác sĩ có thể chỉ định:

• Acyclovir hoặc Valacyclovir – nhóm thuốc kháng virus đường uống
• Tác dụng chính là ức chế sự nhân lên của virus, giảm viêm thần kinh do virus gây ra

Việc kết hợp kháng virus với corticoid giúp tăng khả năng phục hồi nhanh và giảm nguy cơ để lại di chứng.

3. Vật lý trị liệu – Kích thích phục hồi cơ và tuần hoàn máu

Vật lý trị liệu đóng vai trò thiết yếu trong giai đoạn phục hồi của bệnh nhân bị liệt dây 7 ngoại biên. Các kỹ thuật được áp dụng gồm:

• Xoa bóp và massage cơ mặt: Tăng lưu thông máu, giảm co rút cơ
• Điện xung kích thích: Giúp kích thích cơ mặt hoạt động trở lại
• Châm cứu: Theo y học cổ truyền, giúp khai thông kinh lạc, giảm viêm và phục hồi vận động

Kết hợp các kỹ thuật vật lý trị liệu đều đặn giúp quá trình phục hồi diễn ra nhanh và tự nhiên hơn.

Xem ngay: Truyền NMN có tốt không? Tất cả thông tin bạn cần biết

4. NMN – Giải pháp y học tái sinh hỗ trợ phục hồi thần kinh

NMN (Nicotinamide Mononucleotide) là hoạt chất sinh học được xem là tiền chất của NAD+, một phân tử thiết yếu trong quá trình tái tạo và phục hồi tế bào. Trong những năm gần đây, NMN đang trở thành xu hướng mới trong điều trị liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên theo hướng y học tái tạo.

Tác dụng của NMN trị liệt dây thần kinh số 7 bao gồm:

• Tăng sản xuất NAD+: Hỗ trợ phục hồi tế bào thần kinh bị tổn thương
• Giảm viêm thần kinh: Hạn chế quá trình phá huỷ tế bào do stress oxy hoá
• Tăng cường dẫn truyền thần kinh: Giúp tín hiệu từ não tới cơ mặt phục hồi tốt hơn

Một số nghiên cứu sơ bộ ghi nhận sự cải thiện chức năng vận động khuôn mặt rõ rệt ở bệnh nhân được kết hợp NMN + vật lý trị liệu, đặc biệt trong giai đoạn bán cấp (sau 1–4 tuần kể từ khi phát bệnh).

Lưu ý: NMN là một liệu pháp hỗ trợ, không thay thế hoàn toàn các phương pháp điều trị cơ bản. Cần lựa chọn nguồn cung cấp uy tín và có sự hướng dẫn từ chuyên gia y tế.

5. Hỗ trợ bằng liệu pháp nhiệt, dưỡng chất thần kinh

Ngoài các biện pháp chính, việc chăm sóc hỗ trợ tại nhà cũng đóng vai trò quan trọng:

• Dùng khăn ấm chườm mặt: giúp tăng tuần hoàn máu tại vùng cơ bị liệt
• Bổ sung nhóm vitamin B1, B6, B12: nuôi dưỡng dây thần kinh và mô cơ
• Giữ ấm vùng đầu – mặt, đặc biệt tránh tiếp xúc với gió lạnh hay điều hòa mạnh

Liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên là một tình trạng y khoa không nên xem nhẹ. Việc nhận biết sớm biểu hiện và áp dụng đúng phương pháp điều trị liệt dây 7 ngoại biên sẽ giúp bệnh nhân hồi phục nhanh chóng, tránh các hệ lụy dài hạn. NMN đang trở thành một trong những hướng đi mới tiềm năng trong việc tái sinh dây thần kinh và đáng được xem xét trong phác đồ điều trị tổng hợp.