Đau dây thần kinh ngoại biên là tình trạng rối loạn chức năng tại các dây thần kinh nằm ngoài não và tủy sống, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như tê bì, nóng rát, đau nhức hoặc yếu cơ. Đây không chỉ là biểu hiện thoáng qua mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo tổn thương thần kinh lâu dài, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vậy đau dây thần kinh ngoại biên là bệnh gì? Triệu chứng ra sao? Nguyên nhân xuất phát từ đâu – bệnh lý nền, chấn thương hay yếu tố chuyển hóa? Và quan trọng nhất, liệu có cách điều trị dứt điểm đau dây thần kinh ngoại biên hay không?

Qua bài viết dưới đây, Cell Insight sẽ giúp bạn hiểu rõ về biểu hiện, nguyên nhân và phương pháp điều trị đau – viêm dây thần kinh ngoại biên.

Đau, viêm dây thần kinh ngoại biên là gì?

Đau dây thần kinh ngoại biên và viêm dây thần kinh ngoại biên là tình trạng tổn thương hệ thống thần kinh ngoại biên, làm suy giảm chức năng dẫn truyền tín hiệu giữa não, tủy sống và các bộ phận khác của cơ thể. Điều này có thể gây đau, tê bì, yếu cơ hoặc mất cảm giác ở vùng bị ảnh hưởng.

Dây thần kinh ngoại biên nằm ở đâu? Hệ thần kinh ngoại biên bao gồm các dây thần kinh phân bố khắp cơ thể, từ tay, chân, đến các cơ quan nội tạng. Chúng có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát vận động, cảm giác và phản xạ.

Đau, viêm dây thần kinh ngoại biên là gì?

Biểu hiện, triệu chứng đau dây thần kinh ngoại biên

Đau dây thần kinh ngoại biên không chỉ đơn thuần là cảm giác đau đớn thông thường. Tùy thuộc vào dây thần kinh bị ảnh hưởng (vận động, cảm giác hoặc tự động), các triệu chứng có thể khác nhau:

• Cảm giác tê bì hoặc ngứa ran (châm chích, như kiến bò), thường xuất hiện ở tay, chân và đầu ngón.
• Đau nhói hoặc nóng rát, có thể tăng lên vào ban đêm hoặc khi vận động nhẹ.
• Giảm cảm giác, mất khả năng cảm nhận đau, nhiệt độ, hoặc chạm nhẹ – đặc biệt ở chi dưới.
• Yếu cơ, teo cơ, giảm khả năng vận động, cầm nắm hoặc đi lại.
• Mất điều hòa vận động, mất thăng bằng khi đứng hoặc di chuyển.

Trong các trường hợp tổn thương dây thần kinh tự động: rối loạn tiết mồ hôi, tiêu hóa, huyết áp, rối loạn nhịp tim hoặc rối loạn tiểu tiện.

Các triệu chứng thường khởi phát từ từ và tiến triển nặng dần nếu không được điều trị đúng cách. Đặc biệt, trong bệnh lý mạn tính như đái tháo đường hoặc viêm thần kinh do nhiễm độc, triệu chứng có xu hướng lan tỏa và kéo dài.

Nguyên nhân gây ra đau, viêm dây thần kinh ngoại biên

Có rất nhiều nguyên nhân gây ra viêm hoặc tổn thương dây thần kinh ngoại biên, được chia thành 4 nhóm chính:

1. Bệnh lý toàn thân – đặc biệt là tiểu đường

• Bệnh thần kinh do đái tháo đường (diabetic neuropathy) là nguyên nhân phổ biến nhất, gây tổn thương các mao mạch nuôi thần kinh, dẫn đến mất cảm giác, tê buốt, đau nhức hoặc yếu cơ.
• Các bệnh rối loạn chuyển hóa khác như suy giáp, thiếu vitamin B1, B6, B12 cũng gây ảnh hưởng nặng nề đến chức năng thần kinh.

Bệnh tiểu đường gây đau dây thần kinh ngoại biên

2. Chấn thương hoặc đè ép thần kinh

• Gãy xương, chấn thương vùng cổ, lưng, cánh tay hoặc chân có thể làm tổn thương trực tiếp dây thần kinh.
• Các hội chứng chèn ép như hội chứng ống cổ tay, hẹp ống sống, hoặc thoát vị đĩa đệm cũng là nguyên nhân phổ biến gây viêm dây thần kinh.

3. Nhiễm trùng và bệnh tự miễn

• Virus như Herpes Zoster (gây zona thần kinh), HIV, viêm gan C… có thể tấn công dây thần kinh.
• Bệnh lý tự miễn như lupus ban đỏ hệ thống (SLE), viêm đa rễ thần kinh cấp (Guillain-Barré) cũng có thể phá hủy bao myelin, gây đau và rối loạn cảm giác.

4. Ngộ độc thần kinh

• Tiếp xúc kéo dài với các kim loại nặng (chì, thủy ngân), rượu bia hoặc thuốc điều trị ung thư có thể gây ngộ độc thần kinh ngoại biên, dẫn đến tê bì, mất cảm giác.
• Việc xác định chính xác nguyên nhân là yếu tố then chốt để đưa ra phương pháp điều trị hiệu quả và ngăn ngừa tổn thương thần kinh lan rộng.

Nhiễm độc thần kinh gây đau dây thần kinh ngoại biên

Cách điều trị dứt điểm đau, viêm dây thần kinh ngoại biên

Việc điều trị đau dây thần kinh ngoại biên cần đi từ nguyên nhân gốc rễ, kết hợp kiểm soát triệu chứng và phục hồi chức năng. Phác đồ điều trị hiệu quả thường là sự phối hợp giữa Tây y – vật lý trị liệu – dinh dưỡng – tái tạo thần kinh. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến và tiềm năng hiện nay:

1. Điều trị bằng thuốc Tây y

Đây là phương pháp điều trị triệu chứng phổ biến, giúp kiểm soát cơn đau, giảm viêm và hỗ trợ dẫn truyền thần kinh.

• Thuốc giảm đau thần kinh chuyên biệt: Gabapentin, Pregabalin, Duloxetine – giúp giảm cảm giác đau nhức, châm chích mà thuốc giảm đau thông thường không hiệu quả.
• Vitamin nhóm B (B1, B6, B12): Hỗ trợ tái tạo bao myelin, tăng dẫn truyền thần kinh.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Giảm viêm do chèn ép hoặc tổn thương mô mềm.
• Thuốc điều trị nguyên nhân gốc: Kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân đái tháo đường, hoặc thuốc kháng virus, kháng sinh nếu nguyên nhân do nhiễm trùng.

Ưu điểm: Giảm nhanh triệu chứng.

Nhược điểm: Không điều trị được tận gốc nguyên nhân, dễ tái phát nếu ngưng thuốc.

Điều trị đau dây thần kinh ngoại biên bằng tây y

2. Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng thần kinh

Là phương pháp hỗ trợ cực kỳ quan trọng trong điều trị viêm dây thần kinh ngoại biên.

• Điện xung trị liệu, chiếu tia hồng ngoại, siêu âm trị liệu: Giảm đau, tăng tuần hoàn, phục hồi dẫn truyền thần kinh.
• Bài tập phục hồi vận động, xoa bóp, kéo giãn cơ giúp duy trì chức năng chi, phòng teo cơ.
• Châm cứu – bấm huyệt: Giúp kích thích tuần hoàn, tăng dẫn truyền thần kinh.

Ưu điểm: Không dùng thuốc, hiệu quả phục hồi tốt.

Nhược điểm: Cần kiên trì lâu dài, kết quả phụ thuộc mức độ tổn thương và tay nghề chuyên viên.

3. Thay đổi lối sống & chế độ dinh dưỡng

Một phần không thể thiếu trong phác đồ điều trị.

• Kiểm soát bệnh nền: Đặc biệt là đái tháo đường, huyết áp cao.
• Hạn chế rượu bia, thuốc lá, chất độc thần kinh.
• Bổ sung thực phẩm giàu Omega-3, B-complex, Magie, Acid alpha-lipoic.

Ưu điểm: Tăng hiệu quả điều trị, ngăn bệnh tái phát.

Nhược điểm: Cần thời gian dài để thấy rõ tác dụng.

Thay đổi lối sống và chế độ dinh dưỡng

4. Điều trị bằng tế bào gốc – Hướng đi hiện đại và tiềm năng

Đây là liệu pháp tiên tiến giúp phục hồi tổn thương dây thần kinh từ gốc, đang được nghiên cứu và ứng dụng tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

• Cơ chế: Tế bào gốc (đặc biệt là MSCs – tế bào gốc trung mô) có khả năng biệt hóa thành tế bào thần kinh, tạo môi trường vi mô kích thích tái tạo mô thần kinh, giảm viêm, phục hồi bao myelin và cải thiện chức năng dẫn truyền.
• Ứng dụng: Được chỉ định trong các trường hợp đau thần kinh ngoại biên do đái tháo đường, chấn thương, nhiễm độc, tự miễn… không đáp ứng tốt với điều trị thông thường

Ưu điểm:

• Phục hồi từ gốc, tác dụng lâu dài.
• Không gây biến chứng nghiêm trọng như phẫu thuật.
• Giảm phụ thuộc vào thuốc giảm đau.

Nhược điểm:

• Chi phí cao (tại Việt Nam dao động từ 60–150 triệu VNĐ tùy tình trạng).
• Không áp dụng cho mọi đối tượng: chống chỉ định với người đang ung thư tiến triển, nhiễm trùng nặng hoặc rối loạn đông máu chưa kiểm soát.
• Cần điều trị tại các cơ sở chuyên sâu về tế bào gốc đã được cấp phép.

Hiện nay, một số đơn vị như Trung tâm nghiên cứu tế bào gốc Meji Bio, Bệnh viện Vinmec, Bệnh viện 103… đã có liệu trình điều trị tế bào gốc cho bệnh lý thần kinh ngoại biên, với hồ sơ kiểm nghiệm lâm sàng bài bản.

Điều trị đau dây thần kinh ngoại biên bằng tế bào gốc

Chi phí điều trị đau – viêm dây thần kinh ngoại biên

Chi phí điều trị đau dây thần kinh ngoại biên phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ tổn thương, phác đồ điều trị và cơ sở y tế lựa chọn. Dưới đây là ước tính chi phí phổ biến tại Việt Nam:

1. Điều trị bằng thuốc

• Thuốc giảm đau thần kinh, vitamin B, thuốc chống viêm, thuốc điều trị bệnh nền: từ 1 – 3 triệu VNĐ/tháng tùy loại thuốc.
• Phù hợp với giai đoạn đầu hoặc cần kiểm soát triệu chứng cấp tính.

2. Vật lý trị liệu – phục hồi chức năng

• Chi phí mỗi buổi từ 200.000 – 500.000 VNĐ.
• Thường cần từ 10 – 20 buổi cho 1 đợt điều trị: tổng chi phí 2 – 10 triệu VNĐ.
• Có thể được bảo hiểm chi trả một phần tại các bệnh viện công.

3. Liệu pháp tế bào gốc

• Là hướng điều trị chuyên sâu, chi phí cao hơn.
• Tại Việt Nam, liệu trình điều trị tế bào gốc dao động từ 60 – 150 triệu VNĐ, tùy đơn vị, kỹ thuật và loại tế bào sử dụng (tự thân hoặc dị thân).
• Thường được chỉ định cho các ca mãn tính, tổn thương sâu không đáp ứng tốt với điều trị thông thường.

Lưu ý: Chi phí chưa bao gồm chi phí xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh (CT/MRI), hoặc chi phí điều trị bệnh nền liên quan (đái tháo đường, thoát vị đĩa đệm…).

Chi phí điều trị

Lưu ý quan trọng khi điều trị đau dây thần kinh ngoại biên

Để đạt hiệu quả điều trị cao và tránh biến chứng, người bệnh cần lưu ý:

1. Chẩn đoán đúng nguyên nhân là bước tiên quyết

• Không nên tự ý dùng thuốc giảm đau khi chưa xác định rõ nguyên nhân (có thể che lấp triệu chứng nguy hiểm).
• Cần được thăm khám tại cơ sở y tế chuyên về thần kinh, tủy sống hoặc nội thần kinh để có chẩn đoán chính xác.

2. Không nên chỉ điều trị triệu chứng

• Việc chỉ dùng thuốc giảm đau, vitamin mà không điều trị nguyên nhân như đái tháo đường, nhiễm trùng, thoái hóa… sẽ khiến bệnh dễ tái phát hoặc trở nặng.
• Với các trường hợp có tổn thương thần kinh thực thể (mất cảm giác, yếu cơ, teo cơ…), cần phối hợp thêm vật lý trị liệu và dinh dưỡng.

3. Tuân thủ điều trị & theo dõi sát

• Điều trị đau dây thần kinh ngoại biên thường cần thời gian dài, ít nhất 4–8 tuần để có kết quả rõ rệt.
• Người bệnh không nên bỏ dở giữa chừng hoặc tự thay đổi liều thuốc, vì có thể gây nhờn thuốc hoặc phản ứng phụ không mong muốn.

4. Tái khám định kỳ để đánh giá tiến triển

Việc theo dõi qua thăm khám, xét nghiệm điện cơ (EMG) hoặc MRI thần kinh là cần thiết để đánh giá khả năng hồi phục và điều chỉnh phác đồ kịp thời.

Đau dây thần kinh ngoại biên không chỉ gây khó chịu trong sinh hoạt hàng ngày mà còn là dấu hiệu cảnh báo những tổn thương sâu bên trong hệ thần kinh. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến teo cơ, mất vận động, thậm chí là tàn phế trong những trường hợp nặng.

Việc hiểu rõ nguyên nhân gây đau dây thần kinh ngoại biên, kết hợp điều trị toàn diện – đúng nguyên nhân là yếu tố then chốt giúp kiểm soát cơn đau hiệu quả, phục hồi chức năng và ngăn bệnh tái phát. Các phương pháp hiện đại như vật lý trị liệu, thuốc đặc trị hay liệu pháp tế bào gốc đang mở ra hy vọng mới cho người bệnh, nhất là trong các trường hợp mãn tính hoặc tổn thương nặng.

Nếu bạn đang gặp phải các dấu hiệu nghi ngờ như tê buốt, đau rát, yếu cơ hay mất cảm giác, hãy chủ động thăm khám tại các cơ sở chuyên khoa thần kinh càng sớm càng tốt. Điều trị sớm – đúng cách chính là chìa khóa để thoát khỏi đau đớn và lấy lại chất lượng cuộc sống.