Thoái hóa khớp gối là một bệnh lý phổ biến, đặc biệt ở người cao tuổi, gây đau đớn và ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, việc kiểm soát các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống là hoàn toàn khả thi. Cùng Cell Insight tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng thoái hoá khớp gối và các phương pháp điều trị hiệu quả trong bài viết này.
Nội dung bài viết
Thoái hóa khớp gối do đâu?
Thoái hóa khớp đầu gối xảy ra khi lớp sụn bảo vệ các đầu xương trong khớp gối bị mòn dần, dẫn đến cọ xát giữa các xương với nhau. Điều này gây ra đau đớn, cứng khớp và hạn chế khả năng vận động. Các nguyên nhân chính gây ra thoái hóa khớp gối bao gồm:
- Tuổi tác: Quá trình lão hóa khiến sụn khớp bị thoái hóa dần theo thời gian, đặc biệt là ở người cao tuổi.
- Chấn thương khớp gối: Những người từng bị chấn thương hoặc phẫu thuật khớp gối có nguy cơ bị thoái hóa cao hơn.
- Béo phì: Thừa cân khiến khớp gối phải chịu áp lực lớn hơn, từ đó gây thoái hóa nhanh chóng.
- Di truyền: Nếu trong gia đình có người mắc thoái hóa khớp, khả năng mắc bệnh của bạn cũng cao hơn.
- Lối sống ít vận động: Không thường xuyên tập thể dục làm cho cơ bắp yếu đi, dẫn đến giảm khả năng bảo vệ khớp gối.
Triệu chứng, dấu hiệu thoái hóa khớp gối
Thoái hóa khớp gối là quá trình tổn thương mạn tính tại sụn và cấu trúc khớp gối. Bệnh thường tiến triển âm thầm và biểu hiện qua nhiều triệu chứng đặc trưng, ngày càng rõ rệt khi mức độ tổn thương khớp tăng lên. Dưới đây là những dấu hiệu thường gặp:
Đau khớp gối
Đây là triệu chứng điển hình và phổ biến nhất. Cơn đau thường âm ỉ hoặc nhói lên, xuất hiện khi người bệnh di chuyển, đứng lâu, leo cầu thang hoặc ngồi xổm. Lúc đầu, đau chỉ thoáng qua và tự hết khi nghỉ ngơi, nhưng càng về sau, cảm giác đau kéo dài, thậm chí xuất hiện ngay cả khi nghỉ hoặc ban đêm.
- Vị trí đau: Đa phần là vùng trước hoặc trong khớp gối, có thể lan xuống cẳng chân.
- Cường độ đau: Tăng dần theo thời gian, đặc biệt khi thời tiết thay đổi, trời lạnh hoặc ẩm.
Cứng khớp buổi sáng
Người bệnh thường cảm thấy khớp gối bị cứng đơ sau khi thức dậy hoặc ngồi lâu không vận động. Cảm giác này kéo dài vài phút đến nửa giờ và sẽ giảm khi khớp được cử động nhẹ nhàng.
Hiện tượng cứng khớp là dấu hiệu cho thấy bao khớp và sụn đang bị tổn thương, không còn trơn tru như bình thường.
Sưng khớp
Khớp gối bị sưng nhẹ hoặc sưng rõ ràng, kèm theo cảm giác nóng ấm tại chỗ. Nguyên nhân là do viêm khớp hoặc tràn dịch khớp, khi cơ thể phản ứng lại với tình trạng thoái hóa bằng cách tăng tiết dịch bao khớp. Nếu sưng khớp kéo dài và tái phát nhiều lần, có thể gây đau nhức dữ dội và làm biến dạng cấu trúc khớp.
Giới hạn vận động
Người bệnh gặp khó khăn khi duỗi thẳng hoặc gập khớp gối, khiến việc đi lại, lên xuống xe, ngồi xổm hoặc bước lên bậc cao trở nên vất vả. Ở giai đoạn nặng, bệnh nhân gần như không thể tự vận động, phải đi lại với sự hỗ trợ từ người thân hoặc dụng cụ trợ giúp như gậy, nạng.
Lạo xạo, lục khục khi cử động
Khi vận động, người bệnh có thể nghe hoặc cảm nhận được tiếng lạo xạo, lục cục ở khớp gối. Đây là dấu hiệu cho thấy bề mặt sụn khớp đã bị mòn, đầu xương cọ sát trực tiếp vào nhau. Triệu chứng này thường kèm theo cảm giác khó chịu, đau tức trong khớp.
Biến dạng khớp
Ở giai đoạn muộn, khớp gối có thể bị biến dạng nhẹ đến nặng như gối lệch vào trong (chân chữ X) hoặc lệch ra ngoài (chân vòng kiềng). Đây là hậu quả của việc mất cân bằng áp lực trong khớp và sự hao mòn không đều của sụn.
Yếu cơ, teo cơ quanh khớp
Do đau và hạn chế vận động, các nhóm cơ quanh khớp gối như cơ tứ đầu đùi, cơ mác bên, cơ khoeo… bị suy yếu dần, dẫn đến teo cơ. Hậu quả là người bệnh mất sức mạnh hỗ trợ khi đứng hoặc đi lại, dễ vấp ngã và mất thăng bằng.
Thay đổi dáng đi
Người mắc thoái hóa khớp gối thường có dáng đi khập khiễng, bước ngắn, lệch về một bên do cố gắng tránh đau. Điều này lâu dần sẽ làm lệch trục cơ thể, gây thoái hóa thêm ở các khớp khác như khớp háng, cột sống thắt lưng.
Thoái hóa khớp gối có nguy hiểm không?
Thoái hóa khớp gối không chỉ đơn thuần là tình trạng mòn khớp hay đau khớp thông thường. Nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời, bệnh có thể tiến triển âm thầm, dẫn đến hàng loạt biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sống, khả năng lao động và độc lập của người bệnh.
1. Giảm khả năng vận động trầm trọng
Sự hao mòn và tổn thương sụn khớp khiến khớp gối mất đi sự linh hoạt. Người bệnh gặp khó khăn trong các động tác cơ bản như đi bộ, đứng lên ngồi xuống, hoặc quay người. Về lâu dài, khả năng vận động bị thu hẹp, khiến bệnh nhân phải phụ thuộc vào người thân trong sinh hoạt cá nhân. Nhiều người phải sử dụng nạng, xe lăn, thậm chí mất hoàn toàn khả năng đi lại.
2. Nguy cơ biến dạng khớp, lệch trục chi
Khi cấu trúc khớp bị phá hủy nghiêm trọng, khớp gối có thể bị lệch trục (chân vòng kiềng, chân chữ X), khiến dáng đi bất thường và làm tăng áp lực lên các vùng khác như khớp háng, cột sống thắt lưng. Điều này không chỉ gây đau mãn tính mà còn dẫn đến các bệnh lý khác như thoái hóa cột sống, viêm khớp háng thứ phát…
3. Bệnh lý tủy sống và chèn ép dây thần kinh
Trong một số trường hợp nặng, tình trạng lệch khớp hoặc viêm quanh khớp có thể gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh xung quanh. Bệnh nhân có thể bị đau lan xuống cẳng chân, tê bì bàn chân, giảm cảm giác, thậm chí mất kiểm soát vận động nếu dây thần kinh bị chèn ép kéo dài. Khi tủy sống bị ảnh hưởng, việc phục hồi sẽ trở nên rất khó khăn, đòi hỏi can thiệp chuyên sâu như vật lý trị liệu dài hạn hoặc phẫu thuật.
4. Viêm khớp mãn tính và thoái hóa lan rộng
Thoái hóa khớp gối thường đi kèm với viêm khớp gối mãn tính. Viêm kéo dài làm tổn thương mô mềm, bao hoạt dịch, dây chằng, cơ quanh khớp. Hệ quả là khớp bị sưng to, đỏ, nóng và đau dữ dội, nhất là khi vận động. Tình trạng viêm không chỉ ảnh hưởng đến khớp gối mà có thể lan sang các khớp lân cận như khớp cổ chân, khớp háng, dẫn đến thoái hóa đa khớp – một biến chứng rất khó điều trị.
5. Ảnh hưởng tâm lý và chất lượng sống
Người bệnh thoái hóa khớp gối lâu ngày thường rơi vào trạng thái stress, lo âu và trầm cảm do cảm giác bất lực, đau đớn triền miên và phụ thuộc vào người khác. Nhiều bệnh nhân lớn tuổi rơi vào trạng thái sống thụ động, giảm hứng thú trong sinh hoạt, làm suy giảm hệ miễn dịch và kéo theo các bệnh lý toàn thân như tim mạch, tiểu đường, béo phì…
Cách điều trị thoái hóa khớp gối
Để quản lý và cải thiện tình trạng thoái hóa khớp gối, việc áp dụng các phương pháp điều trị phù hợp theo từng giai đoạn tiến triển của bệnh là rất quan trọng. Tùy vào mức độ tổn thương sụn khớp, người bệnh có thể lựa chọn từ điều trị nội khoa, vật lý trị liệu đến can thiệp phẫu thuật.
Điều trị nội khoa
Ở giai đoạn sớm đến trung bình (giai đoạn 1 và 2), khi sụn khớp bắt đầu hư hại nhưng chưa gây biến dạng nghiêm trọng việc điều trị nội khoa là phù hợp. Các thuốc giảm đau, chống viêm không steroid (NSAIDs) được sử dụng để kiểm soát triệu chứng đau và viêm, giúp người bệnh cải thiện khả năng vận động. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp ngắn hạn, không có khả năng phục hồi cấu trúc khớp và không nên sử dụng lâu dài do nguy cơ tác dụng phụ trên tiêu hóa và thận. Thuốc giãn cơ cũng có thể được kê trong trường hợp co thắt cơ, thường xuất hiện khi khớp gối phản ứng bảo vệ do đau kéo dài. Tuy giảm đau hiệu quả nhưng thuốc có thể gây buồn ngủ hoặc chóng mặt, hạn chế hoạt động hằng ngày.
Ngoài ra, nhóm thuốc bổ sung sụn khớp như glucosamine và chondroitin được sử dụng để làm chậm quá trình thoái hóa, phù hợp nhất trong giai đoạn 1–2. Hiệu quả của nhóm thuốc này khá chậm và đòi hỏi sự kiên trì trong ít nhất 3–6 tháng. Điều trị nội khoa không thể chữa dứt điểm bệnh mà chỉ giúp kiểm soát triệu chứng và kéo dài thời gian tiến triển sang giai đoạn nặng.
Vật lý trị liệu
Phương pháp hỗ trợ quan trọng phù hợp với cả giai đoạn nhẹ, trung bình và có thể áp dụng phần nào ở giai đoạn nặng (giai đoạn 1 đến 3). Các kỹ thuật như siêu âm trị liệu, kéo giãn cột sống giúp giảm áp lực lên khớp, làm dịu cơn đau và chống viêm mà không cần dùng thuốc. Bên cạnh đó, các bài tập phục hồi chức năng có vai trò chủ chốt trong việc tăng cường cơ quanh khớp gối, ổn định khớp và cải thiện biên độ vận động. Với điều kiện được hướng dẫn đúng cách và tập luyện đều đặn, người bệnh có thể trì hoãn đáng kể tiến triển bệnh. Tuy nhiên, vật lý trị liệu cũng không thể tái tạo sụn đã mất, vì vậy đây vẫn là giải pháp kiểm soát – không phải điều trị khỏi hoàn toàn.
Phẫu thuật
Phẫu thuật là lựa chọn cuối cùng khi thoái hóa khớp gối đã ở giai đoạn nặng đến rất nặng (giai đoạn 3 và 4), khi các biện pháp nội khoa không còn hiệu quả. Các phẫu thuật như cắt bỏ gai xương, thay đĩa đệm nhân tạo hoặc thay khớp gối toàn phần có thể giúp giảm đau mạnh mẽ và phục hồi khả năng vận động. Phẫu thuật thay khớp gối đặc biệt mang lại chất lượng sống tốt hơn cho người bệnh lớn tuổi hoặc đã mất chức năng khớp hoàn toàn. Tuy nhiên, đây là phương pháp can thiệp xâm lấn, chi phí cao và đòi hỏi quá trình hồi phục lâu dài. Phẫu thuật không “chữa khỏi” bệnh mà chỉ thay thế cấu trúc tổn thương bằng vật liệu nhân tạo, giúp bệnh nhân tiếp tục sinh hoạt – không phải phục hồi sụn thật.
Sử dụng NMN (Nicotinamide Mononucleotide)
Trong y học tái sinh hiện đại đang được nghiên cứu và ứng dụng như một phương pháp hỗ trợ hiệu quả trong điều trị thoái hóa khớp, đặc biệt ở các giai đoạn từ nhẹ đến trung bình (giai đoạn 1 đến 3). NMN là tiền chất trực tiếp của NAD+ (Nicotinamide Adenine Dinucleotide), một coenzyme thiết yếu tham gia vào hàng trăm quá trình sinh học trong tế bào, bao gồm: chống oxy hóa, điều hòa phản ứng viêm và hỗ trợ hoạt động của các enzyme sirtuin – nhóm enzyme liên quan mật thiết đến quá trình lão hóa và tổn thương mô.
Khi tuổi tác tăng lên hoặc trong các tình trạng bệnh lý mạn tính như thoái hóa khớp, nồng độ NAD+ trong cơ thể giảm sút nghiêm trọng, dẫn đến suy giảm chức năng tế bào sụn và tế bào mô quanh khớp, từ đó thúc đẩy quá trình lão hóa, mất nước và phá huỷ sụn khớp. Việc bổ sung NMN giúp khôi phục lại mức NAD+, từ đó kích hoạt cơ chế phục hồi nội sinh: giảm viêm, tăng sinh nguyên bào sụn, bảo vệ tế bào khỏi stress oxy hóa và thúc đẩy quá trình tự sửa chữa mô sụn bị tổn thương.
Khi kết hợp NMN với các phương pháp điều trị truyền thống như vật lý trị liệu và thuốc bổ sung sụn khớp (glucosamine, chondroitin), hiệu quả phục hồi được tăng cường rõ rệt. NMN giúp cải thiện sức khỏe khớp từ bên trong ở cấp độ tế bào, làm chậm quá trình thoái hóa tiến triển và giảm mức độ đau – viêm mạn tính. Tuy nhiên, cũng như các phương pháp điều trị bảo tồn khác, NMN không thể thay thế sụn đã mất hoàn toàn hay chữa khỏi dứt điểm thoái hóa khớp gối, mà đóng vai trò hỗ trợ quan trọng trong kiểm soát bệnh, duy trì khả năng vận động và nâng cao chất lượng sống về lâu dài.
Lưu ý khi điều trị thoái hóa khớp gối
- Chế độ ăn uống: Nên bổ sung các thực phẩm giàu omega-3, canxi, vitamin D để giúp sụn khớp khỏe mạnh. Hạn chế các thực phẩm chế biến sẵn, nhiều muối và chất béo.
- Tập thể dục đều đặn: Các bài tập như bơi lội, đi bộ nhẹ nhàng giúp cải thiện chức năng khớp mà không gây áp lực lớn lên khớp gối.
- Giảm cân: Nếu bạn bị thừa cân, giảm trọng lượng sẽ giảm áp lực lên khớp gối và giúp giảm đau hiệu quả.
Câu hỏi thường gặp
Thoái hóa khớp gối có chữa được không?
Mặc dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng việc điều trị sớm và đúng cách có thể kiểm soát bệnh và giảm triệu chứng hiệu quả.
Điều trị thoái hóa khớp gối có tốn kém không?
Chi phí điều trị phụ thuộc vào phương pháp lựa chọn, từ thuốc, vật lý trị liệu đến phẫu thuật. Việc điều trị sớm sẽ giúp giảm chi phí tổng thể.
Thoái hóa khớp gối có thể tái phát không?
Nếu không duy trì chế độ chăm sóc khớp đúng cách, bệnh có thể tái phát. Vì vậy, duy trì các biện pháp phòng ngừa là rất quan trọng.
Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị thoái hóa khớp gối sẽ giúp bạn chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe khớp của mình. Điều quan trọng là phát hiện sớm và can thiệp kịp thời để giảm thiểu đau đớn, bảo vệ khả năng vận động và duy trì chất lượng cuộc sống. Hãy luôn theo dõi và điều trị đúng cách, kết hợp với chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh để bảo vệ khớp gối, ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra trong tương lai.
