Melanin đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ da khỏi tác hại từ tia UV, tuy nhiên sự tăng sản sinh melanin quá mức là ngắn dẫn đến tình trạng thâm sạm, tàn nhang, nám da… Vậy làm thế nào để cân bằng melanin trong cơ thể? Cùng Cell Insight tìm hiểu tổng hợp các cách giảm melanin trong cơ thể hiệu quả ngay sau đây!

Melanin là gì?

Melanin là một nhóm các sắc tố tự nhiên được tìm thấy trong cơ thể người và động vật, đóng vai trò chính trong việc quyết định màu sắc của da, tóc và mắt. Chúng được sản xuất bởi các tế bào chuyên biệt gọi là melanocytes.

3 loại Melanin chính

Có ba loại melanin chính, mỗi loại có vai trò và màu sắc khác nhau:

Eumelanin

Eumelanin là loại melanin phổ biến nhất trong cơ thể con người, mang lại sắc tố nâu đen hoặc xám đen. Chính loại sắc tố này quyết định màu da sẫm, tóc đen/nâu sẫm và mắt sẫm màu ở những người có lượng eumelanin cao. 

Vượt xa vai trò tạo màu, eumelanin đóng vai trò thiết yếu như một lá chắn bảo vệ tự nhiên cho da. Khả năng hấp thụ và phân tán mạnh mẽ tia UV của nó giúp giảm đáng kể nguy cơ cháy nắng và tổn thương tế bào DNA, từ đó làm giảm thiểu nguy cơ mắc ung thư da. Nhờ có eumelanin, làn da được trang bị một cơ chế phòng vệ hiệu quả chống lại tác hại của ánh nắng mặt trời.

Pheomelanin

Pheomelanin là loại melanin mang sắc tố vàng hoặc đỏ, quyết định màu tóc vàng, đỏ và sự xuất hiện của những đốm tàn nhang trên da. Không giống như eumelanin, khả năng bảo vệ của pheomelanin kém hiệu quả hơn trong việc chống lại tác hại của tia UV. 

Khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, pheomelanin không chỉ ít có khả năng hấp thụ tia cực tím mà còn có thể tạo ra các gốc tự do, làm tăng nguy cơ tổn thương tế bào và đẩy nhanh quá trình lão hóa da. 

Do đó, những người có lượng pheomelanin cao thường cần được bảo vệ da cẩn thận hơn dưới ánh nắng.

Neuromelanin

Neuromelanin được tìm thấy trong hệ thần kinh trung ương, ở các vùng nhất định của não. Không giống như eumelanin hay pheomelanin, neuromelanin không hề ảnh hưởng đến màu sắc bên ngoài của cơ thể. Thay vào đó, nó được cho là đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ các tế bào thần kinh khỏi tổn thương và stress oxy hóa. 

Những nghiên cứu khoa học đã chỉ ra mối liên hệ của neuromelanin với một số bệnh thần kinh như Parkinson, gợi ý rằng sự thay đổi hoặc suy giảm neuromelanin có thể liên quan đến quá trình phát triển của các tình trạng này.

Rối loạn Sắc tố liên quan đến Melanin

Sự bất thường trong quá trình sản xuất, phân bố hoặc hoạt động của melanin dẫn đến các rối loạn sắc tố, biểu hiện dưới dạng da sẫm màu hơn (tăng sắc tố) hoặc nhạt màu hơn (giảm sắc tố).

Tăng Sắc Tố (Hyperpigmentation)

Xảy ra khi có quá nhiều melanin được sản xuất, gây ra các đốm hoặc mảng da sẫm màu (nám, tàn nhang, đốm đồi mồi, thâm mụn). Các nguyên nhân chính bao gồm:

Tác động của ánh nắng mặt trời (tia UV)

Theo Hiệp hội Da liễu Hoa Kỳ (AAD), phần lớn các trường hợp tăng sắc tố, đặc biệt là đốm đồi mồi và sạm nắng, là kết quả của việc tiếp xúc lâu dài với tia UV. Tế bào melanocytes được kích thích tăng cường sản xuất melanin để bảo vệ da. 

Nếu tiếp xúc quá mức hoặc không đều, melanin có thể sản sinh quá mức và tập trung lại, tạo thành các đốm sẫm màu như tàn nhang, đốm đồi mồi (lentigines) và nám.

Thay đổi nội tiết tố 

Nhiều nghiên cứu và các tổ chức y tế như Vinmec đều chỉ ra rằng nám da thường liên quan đến sự thay đổi nội tiết tố trong thai kỳ hoặc khi sử dụng biện pháp tránh thai. Sự dao động hormone, đặc biệt là estrogen và progesterone, có thể kích thích sản xuất melanin. 

Viêm nhiễm và tổn thương da (Tăng sắc tố sau viêm – PIH)

Khi da bị tổn thương do mụn trứng cá, vết cắt, bỏng, chàm (eczema) hoặc các thủ thuật da liễu (như lột da hóa học, laser không đúng kỹ thuật), quá trình lành da có thể kích thích melanocytes sản xuất quá nhiều melanin tại vùng bị tổn thương.

Yếu tố di truyền

Một số người có khuynh hướng di truyền dễ bị tàn nhang hoặc nám hơn khi tiếp xúc với các yếu tố kích thích.

Xem ngay: NAD+ là gì? NAD+ có tác dụng gì khi bổ sung vào cơ thể?

Giảm Sắc Tố (Hypopigmentation)

Xảy ra khi có quá ít melanin hoặc không có melanin, làm cho da, tóc và mắt có màu nhạt hơn. Các nguyên nhân bao gồm:

Yếu tố di truyền/Bẩm sinh

Bệnh bạch tạng (Albinism) là một nhóm các rối loạn di truyền hiếm gặp, nơi cơ thể không thể sản xuất đủ melanin hoặc hoàn toàn không sản xuất được. Nguyên nhân là do đột biến ở một hoặc nhiều gen chịu trách nhiệm sản xuất enzyme tyrosinase hoặc các protein khác cần thiết cho quá trình tổng hợp melanin trong melanocytes. Mặc dù số lượng melanocytes có thể bình thường, nhưng chúng lại không hoạt động hiệu quả.

Bệnh tự miễn

Bạch biến (Vitiligo): Đây là một bệnh lý tự miễn mắc phải, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công và phá hủy chính các tế bào melanocytes của mình. Điều này dẫn đến các mảng da mất sắc tố, trắng bạch, có hình dạng và kích thước khác nhau. Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng các giả thuyết cho rằng yếu tố di truyền kết hợp với các yếu tố môi trường (stress, chấn thương) có thể kích hoạt phản ứng tự miễn này.

Tổn thương da hoặc viêm nhiễm

Tương tự như tăng sắc tố, các tổn thương da (như bỏng nặng, vết thương sâu) hoặc các tình trạng viêm da mãn tính có thể làm tổn thương vĩnh viễn hoặc tạm thời các melanocytes, dẫn đến mất sắc tố ở vùng đó. Ví dụ:

• Lang ben (Tinea versicolor): Do nấm Malassezia phát triển quá mức, nấm này sản xuất một chất ức chế enzyme tyrosinase, làm giảm khả năng sản xuất melanin của da tại các vùng bị nhiễm.
• Vảy phấn trắng (Pityriasis alba): Tình trạng da liễu lành tính thường gặp ở trẻ em, gây ra các mảng da giảm sắc tố, nguyên nhân được cho là liên quan đến viêm nhẹ và tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

Các phương pháp cân bằng và giảm Melanin

Melanin đóng vai trò bảo vệ da, nhưng khi sản sinh quá mức, nó lại trở thành nguyên nhân gây thâm nám và không đều màu. Dưới đây là các cách làm giảm melanin trong da được các chuyên gia khuyến nghị hiện nay.

Chế độ dinh dưỡng khoa học

Một chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng, giàu vitamin và khoáng chất thiết yếu sẽ cung cấp “nguyên liệu” để cơ thể bảo vệ da hiệu quả hơn và duy trì sự cân bằng sắc tố.

• Vitamin C: Là một chất chống oxy hóa mạnh mẽ, Vitamin C không chỉ giúp làm sáng da mà còn có khả năng ức chế hoạt động của enzyme tyrosinase – enzyme chủ chốt trong quá trình tổng hợp melanin. Bạn có thể dễ dàng bổ sung Vitamin C qua các loại trái cây như cam, quýt, dâu tây, hoặc rau củ như ớt chuông, bông cải xanh.
• Vitamin E: Hoạt động như một lá chắn bảo vệ, Vitamin E là chất chống oxy hóa tan trong dầu, giúp trung hòa các gốc tự do sinh ra từ tia UV và ô nhiễm môi trường. Những gốc tự do này là nguyên nhân chính thúc đẩy quá trình oxy hóa và kích thích sản sinh melanin. Nhờ đó, Vitamin E gián tiếp góp phần làm giảm melanin. Các nguồn thực phẩm giàu Vitamin E bao gồm hạnh nhân, hạt hướng dương, dầu ô liu và quả bơ.
• Rau xanh đậm: Các loại rau như cải bó xôi, cải xoăn là những nguồn dinh dưỡng tuyệt vời. Chúng giàu chlorophyll, folate và nhiều chất chống oxy hóa khác, giúp hỗ trợ giải độc cơ thể và cải thiện sức khỏe tổng thể của làn da. Dù không trực tiếp giảm melanin, nhưng việc cung cấp đủ dưỡng chất sẽ gián tiếp giúp da bạn trở nên đều màu và rạng rỡ hơn.
• Uống đủ nước: Đây là nền tảng cơ bản cho mọi chức năng của cơ thể, bao gồm cả sức khỏe làn da. Nước giúp thanh lọc cơ thể, tăng cường trao đổi chất và duy trì độ ẩm cần thiết cho da. Dù không trực tiếp “đào thải” melanin, việc hydrat hóa đầy đủ sẽ hỗ trợ các tế bào da hoạt động hiệu quả hơn trong việc luân chuyển và loại bỏ các tế bào da cũ, bao gồm cả những tế bào có chứa melanin tích tụ. Điều này góp phần vào một làn da tươi mới và sáng khỏe.

Thực phẩm bổ sung NMN

NMN (Nicotinamide Mononucleotide) đang thu hút sự chú ý đáng kể trong lĩnh vực sức khỏe và làm đẹp nhờ vai trò là tiền chất trực tiếp của NAD+ (Nicotinamide Adenine Dinucleotide). NAD+ là một coenzyme cực kỳ quan trọng, thiết yếu cho hầu hết các quá trình sống trong tế bào, bao gồm sản xuất năng lượng, sửa chữa DNA và điều hòa trao đổi chất. 

Các nghiên cứu ban đầu gợi ý rằng NAD+ có thể ảnh hưởng đến quá trình sản xuất melanin thông qua việc điều hòa các con đường tế bào liên quan đến lão hóa và stress oxy hóa. Cụ thể, bằng cách cải thiện chức năng tổng thể của tế bào và giảm stress oxy hóa, NMN/NAD+ có thể gián tiếp làm chậm hoặc điều hòa quá trình sản sinh melanin, từ đó góp phần làm sáng da và giảm các đốm sắc tố. 

Một nghiên cứu trên tạp chí Nature Metabolism (2020) đã thảo luận sâu về vai trò của NAD+ trong quá trình lão hóa, sức khỏe tế bào và là cách ức chế melanin. Đồng thời, nhiều nghiên cứu sơ bộ về NMN đang được các nhà khoa học tại Đại học Harvard (như Giáo sư David Sinclair) và các viện nghiên cứu khác tiến hành, tập trung vào tác dụng chống lão hóa và cải thiện chức năng tế bào. 

Xem thêm: NMN là gì? Tìm hiểu Tiềm Năng Vượt Trội của NMN

Chăm sóc da đúng cách

Việc chăm sóc da đúng cách từ bên ngoài là một yếu tố then chốt, không thể thiếu để kiểm soát hiệu quả quá trình sản xuất melanin và duy trì một làn da sáng khỏe, đều màu.

• Bảo vệ da khỏi tia UV: Tia UV từ ánh nắng mặt trời là tác nhân chính kích thích tế bào melanocytes sản xuất melanin quá mức, dẫn đến tình trạng sạm da, nám, tàn nhang. Do đó, việc sử dụng kem chống nắng phổ rộng với chỉ số SPF 30 trở lên hàng ngày là bắt buộc, ngay cả khi trời râm mát hay bạn ở trong nhà gần cửa sổ. Bên cạnh đó, kết hợp các biện pháp vật lý như mũ rộng vành, kính râm và áo chống nắng khi ra ngoài trời sẽ tăng cường hiệu quả bảo vệ.
• Tẩy da chết đều đặn (1-2 lần/tuần): Quá trình tẩy da chết giúp loại bỏ nhẹ nhàng các tế bào da chết tích tụ trên bề mặt, bao gồm cả những tế bào chứa melanin dư thừa. Điều này không chỉ giúp làn da trở nên mịn màng, thông thoáng hơn mà còn thúc đẩy quá trình tái tạo tế bào da mới khỏe mạnh, đồng thời cải thiện khả năng hấp thụ của các sản phẩm chăm sóc da tiếp theo, tối ưu hóa hiệu quả làm sáng da.
• Sử dụng serum/sản phẩm chứa hoạt chất làm sáng da: Việc bổ sung các hoạt chất làm sáng da vào quy trình chăm sóc hàng ngày có thể tác động trực tiếp lên quá trình sản xuất melanin, giúp làm mờ các đốm sắc tố hiện có và ngăn ngừa hình thành các đốm mới.
  • Vitamin C: Một chất chống oxy hóa mạnh mẽ, Vitamin C không chỉ bảo vệ da khỏi tổn thương do gốc tự do mà còn ức chế enzyme tyrosinase, enzyme chủ chốt trong quá trình tổng hợp melanin, từ đó làm sáng da hiệu quả.
  • Niacinamide (Vitamin B3): Hoạt chất này đặc biệt hiệu quả trong việc ức chế sự chuyển giao melanosomes (các túi chứa melanin) từ tế bào sản xuất melanin (melanocytes) sang các tế bào da bề mặt (keratinocytes), giúp ngăn chặn melanin di chuyển lên lớp biểu bì gây sạm da. Ngoài ra, Niacinamide còn giúp giảm viêm và củng cố hàng rào bảo vệ da.
  • Alpha Arbutin: Là một dẫn xuất an toàn và hiệu quả hơn của hydroquinone, Alpha Arbutin hoạt động bằng cách ức chế trực tiếp enzyme tyrosinase, từ đó làm giảm quá trình tổng hợp melanin.
  • Glutathione: Đây là một chất chống oxy hóa nội sinh mạnh mẽ. Ngoài khả năng chống oxy hóa, Glutathione còn có thể ức chế tyrosinase và thậm chí chuyển đổi quá trình tổng hợp melanin từ eumelanin (sắc tố đen) sang pheomelanin (sắc tố vàng/đỏ sáng hơn), giúp làm da sáng đều hơn.
  • Tranexamic Acid: Được biết đến với khả năng làm mờ nám và các đốm sắc tố sau viêm. Tranexamic Acid hoạt động bằng cách ức chế quá trình kích hoạt melanocytes do các yếu tố gây viêm và tia UV.
  • Hydroquinone: Đây là hoạt chất làm sáng da mạnh mẽ nhất, thường được sử dụng trong các sản phẩm kê đơn. Hydroquinone hoạt động bằng cách ức chế enzyme tyrosinase và có thể gây độc cho melanocytes, làm giảm đáng kể lượng melanin sản xuất. Tuy nhiên, do tiềm ẩn một số tác dụng phụ, việc sử dụng Hydroquinone cần phải có sự chỉ định và giám sát chặt chẽ của bác sĩ da liễu.

Liệu pháp y tế chuyên sâu

Các liệu pháp này được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ da liễu khi các phương pháp tại nhà không đủ hiệu quả.

• Laser và IPL: Phá hủy melanin dư thừa.
• Peel da hóa học: Loại bỏ lớp da trên cùng chứa sắc tố.
• Microneedling (Lăn kim): Cải thiện tái tạo da và hấp thu sản phẩm.
• Mỹ phẩm kê đơn (Retinoids mạnh): Tăng luân chuyển tế bào.

Lối sống lành mạnh hỗ trợ

• Ngủ đủ giấc: Giúp ổn định nội tiết tố, ngăn ngừa rối loạn sản xuất melanin.
• Giảm căng thẳng (Stress): Stress kích thích các phản ứng viêm và oxy hóa, có thể dẫn đến tăng sản sinh melanin.

Có thể giảm Melanin vĩnh viễn không?

Thực tế, không thể loại bỏ melanin vĩnh viễn vì chúng đóng vai trò sinh học thiết yếu trong cơ thể, đặc biệt là bảo vệ da khỏi tia UV. Tuy nhiên, chúng ta hoàn toàn có thể áp dụng các cách làm giảm sắc tố melanin một cách lâu dài và đều đặn để duy trì làn da sáng đều, khỏe mạnh và trẻ trung hơn.

Câu hỏi thường gặp về Melanin

• Melanin tăng do ngứa/nổi mẩn nóng có đúng không? Đúng vậy. Ngứa/nổi mẩn nóng là một hình thức viêm da, có thể kích thích tế bào melanocytes tăng cường sản xuất melanin tại vùng bị viêm, dẫn đến tăng sắc tố sau viêm.
• Tắm trắng có giảm được melanin? Tắm trắng thường là biện pháp làm sáng da tạm thời thông qua việc làm bong lớp sừng hoặc sử dụng các chất làm sáng bề mặt. Nó không ảnh hưởng nhiều đến quá trình sản sinh melanin sâu bên trong hoặc loại bỏ melanin vĩnh viễn.
• Dùng NMN bao lâu thì thấy hiệu quả? Hiệu quả của NMN tùy thuộc vào cơ địa và lối sống cá nhân. Thông thường, người dùng có thể nhận thấy những cải thiện về sắc da, năng lượng và tổng thể sức khỏe sau khoảng 4-8 tuần sử dụng đều đặn.

Melanin là một phần thiết yếu của cơ thể, nhưng khi sản sinh quá mức, nó có thể gây ra những vấn đề về thẩm mỹ và sức khỏe da. Việc hiểu rõ cơ chế và áp dụng các cách giảm, ức chế melanin một cách khoa học và bền vững là chìa khóa để làm chủ làn da của bạn, giúp duy trì vẻ ngoài sáng khỏe và trẻ trung.