Ung thư đại trực tràng là một trong những loại ung thư phổ biến và nguy hiểm nhất hiện nay. Tuy nhiên, với sự tiến bộ của y học, khả năng chữa khỏi bệnh đã được cải thiện đáng kể. Đồng thời, các nghiên cứu gần đây cho thấy NMN (Nicotinamide Mononucleotide) – một hợp chất tự nhiên – có thể đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư đại trực tràng. Cùng Cell Insight tìm hiểu ngay sau đây.
Nội dung bài viết
Ung thư đại trực tràng có chữa khỏi không?
Khả năng chữa khỏi ung thư đại trực tràng phụ thuộc vào giai đoạn phát hiện bệnh. Nếu được chẩn đoán ở giai đoạn sớm, tỷ lệ sống sót sau 5 năm có thể lên đến 90%. Tuy nhiên, nếu phát hiện muộn, khi ung thư đã di căn, tỷ lệ này giảm đáng kể.
Các yếu tố quyết định đến khả năng chữa khỏi ung thư đại trực tràng
Khả năng chữa khỏi ung thư đại trực tràng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó quan trọng nhất là giai đoạn phát hiện bệnh, tốc độ tiến triển của khối u và phác đồ điều trị được lựa chọn. Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời có thể nâng tỷ lệ sống sót sau 5 năm lên đến 90%.
1. Giai đoạn phát hiện bệnh
Yếu tố tiên quyết hàng đầu trong tiên lượng ung thư đại trực tràng là thời điểm phát hiện bệnh. Nếu ung thư được chẩn đoán ở giai đoạn sớm (giai đoạn 0, I hoặc II), khi khối u còn khu trú tại niêm mạc ruột hoặc chưa di căn đến hạch bạch huyết và các cơ quan khác, khả năng điều trị khỏi hoàn toàn có thể lên đến 80–90%. Ở những giai đoạn này, phẫu thuật cắt bỏ u có thể đủ để loại bỏ hoàn toàn tế bào ung thư.
Ngược lại, nếu phát hiện muộn (giai đoạn III hoặc IV), khi tế bào ung thư đã lan ra hạch hoặc các cơ quan xa (gan, phổi…), tỷ lệ sống còn và khả năng chữa khỏi sẽ giảm đáng kể.
=> Sàng lọc định kỳ (soi đại tràng, xét nghiệm máu ẩn trong phân…) là chìa khóa giúp phát hiện bệnh ở giai đoạn tiềm ẩn và nâng cao khả năng chữa khỏi.
2. Tình trạng sức khỏe tổng quát
Thể trạng chung của người bệnh có ảnh hưởng lớn đến kết quả điều trị. Những bệnh nhân có thể lực tốt, không mắc các bệnh lý nền nghiêm trọng như tiểu đường không kiểm soát, bệnh tim mạch nặng, suy thận hay suy gan sẽ dung nạp được tốt hơn các phương pháp điều trị mạnh như hóa trị, xạ trị hoặc phẫu thuật lớn.
Ngược lại, ở người cao tuổi, người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc mắc bệnh mãn tính, khả năng hồi phục sau điều trị thấp hơn, đồng thời dễ gặp biến chứng và tác dụng phụ, từ đó làm giảm hiệu quả điều trị tổng thể.
=> Chăm sóc toàn diện và cải thiện sức khỏe nền trước và trong điều trị là cần thiết để tối ưu hóa kết quả.
3. Đặc điểm khối u
Không phải tất cả các loại ung thư đại trực tràng đều giống nhau. Các yếu tố như:
- Vị trí khối u (trực tràng, đại tràng lên, đại tràng sigma…),
- Loại mô học (adenocarcinoma thông thường hay dạng hiếm hơn như ung thư tế bào nhẫn…),
- Đặc điểm di truyền (có đột biến KRAS, NRAS, BRAF hay không),
- Tốc độ phát triển và mức độ xâm lấn của tế bào ung thư
…đều ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng với điều trị và tiên lượng sống còn.
Một số khối u có đột biến gen kháng lại thuốc hóa trị thông thường hoặc có xu hướng lan nhanh, sẽ khó điều trị hơn những loại có mô học lành tính và đáp ứng tốt với phác đồ tiêu chuẩn.
=> Xét nghiệm mô bệnh học và sinh học phân tử giúp cá nhân hóa điều trị, lựa chọn thuốc trúng đích hiệu quả hơn.
4. Phác đồ điều trị
Không có một “công thức” điều trị chung cho tất cả bệnh nhân ung thư đại trực tràng. Kết quả phụ thuộc nhiều vào việc xây dựng phác đồ điều trị cá nhân hóa, kết hợp đa mô thức:
- Phẫu thuật để loại bỏ khối u nguyên phát
- Hóa trị sau mổ để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại
- Xạ trị (đặc biệt quan trọng với ung thư trực tràng)
- Liệu pháp nhắm trúng đích hoặc miễn dịch nếu có đột biến phù hợp
Sự phối hợp đồng bộ giữa các chuyên khoa (ung bướu, ngoại khoa, nội khoa, dinh dưỡng, chăm sóc giảm nhẹ…) là yếu tố then chốt đảm bảo hiệu quả tối đa.
=> Tiếp cận điều trị đa chuyên ngành và tuân thủ phác đồ là yếu tố sống còn quyết định khả năng chữa khỏi bệnh.
NMN có thể ngăn chặn ung thư đại trực tràng không?
Nhiều bằng chứng tiền lâm sàng trong những năm gần đây cho thấy NMN (Nicotinamide Mononucleotide) – tiền chất quan trọng giúp tái tạo NAD+ nội sinh – có thể góp phần ngăn ngừa sự hình thành và phát triển của ung thư đại trực tràng thông qua ba cơ chế chính: bảo vệ protein chống ung thư, điều hòa tín hiệu tế bào và cải thiện môi trường vi sinh đường ruột.
1. Bảo vệ protein STAT1 khỏi tổn thương do oxy hóa
Protein STAT1 đóng vai trò như một “người gác cổng” trong cơ chế miễn dịch chống lại ung thư, đặc biệt trong việc kiểm soát quá trình viêm mạn tính – một yếu tố hàng đầu gây ra ung thư đại trực tràng. Tuy nhiên, STAT1 rất dễ bị phân hủy dưới tác động của stress oxy hóa.
Nghiên cứu công bố trên tạp chí MedComm (2024) đã chứng minh rằng bổ sung NMN giúp bảo tồn cấu trúc và chức năng của STAT1 bằng cách chống lại sự oxy hóa. Trong mô hình chuột mắc viêm đại tràng mạn tính – tình trạng có khả năng tiến triển thành ung thư đại trực tràng – việc sử dụng NMN làm giảm đáng kể các chỉ số viêm, tổn thương mô và nguy cơ sinh ung.
Cơ chế cốt lõi nằm ở việc NMN tăng cường nồng độ NAD+, hỗ trợ hoạt động của enzyme SIRT1 – một enzyme kiểm soát tình trạng viêm, đồng thời ổn định protein STAT1 trong môi trường nội bào giàu stress oxy hóa.
Giảm viêm ruột và bảo vệ STAT1 khỏi phá huỷ có thể giúp ngăn ngừa ung thư phát sinh từ nền viêm mạn – phổ biến ở bệnh nhân viêm loét đại tràng, Crohn hoặc polyp tuyến.
2. Điều hòa con đường Wnt/β-catenin – nền tảng của ung thư đại trực tràng
Phần lớn ung thư đại trực tràng khởi phát do đột biến gen APC, làm rối loạn con đường tín hiệu Wnt/β-catenin – một “công tắc” chính điều khiển sự tăng sinh và bất tử của tế bào ung thư. Khi hoạt động quá mức, con đường này thúc đẩy sự hình thành và phát triển nhanh chóng của khối u đại trực tràng.
Một nghiên cứu đăng trên PubMed Central (PMC) mang tiêu đề “Targeting the NAD+ salvage pathway suppresses APC mutation-driven colorectal cancer growth and Wnt/β-catenin signaling via increasing Axin level” đã đưa ra bằng chứng rằng việc tăng NAD+ nội sinh nhờ NMN có thể ức chế hoạt hóa quá mức của Wnt/β-catenin. NMN làm tăng biểu hiện protein Axin – một yếu tố ức chế Wnt, từ đó làm giảm sự tích tụ β-catenin trong nhân tế bào – bước quan trọng để ngăn cản gen sinh ung thư được kích hoạt.
Ức chế con đường Wnt/β-catenin là mục tiêu then chốt trong điều trị các trường hợp ung thư đại trực tràng có đột biến gen APC, chiếm đến 80% bệnh nhân. NMN có thể trở thành một yếu tố hỗ trợ tự nhiên giúp ngăn ngừa sự phát triển u ngay từ gốc.
3. Cải thiện chức năng ruột và cân bằng hệ vi sinh đường ruột
Ruột khỏe mạnh và hệ vi sinh vật đa dạng là điều kiện tiên quyết để duy trì môi trường chống ung thư. Việc mất cân bằng hệ vi sinh (dysbiosis), tăng sinh vi khuẩn có hại hoặc viêm ruột kéo dài đều là yếu tố nguy cơ làm tăng đột biến DNA, từ đó dẫn tới ung thư.
Các nghiên cứu tiền lâm sàng trên chuột cho thấy NMN giúp tái lập hệ vi sinh vật đường ruột, làm tăng tỷ lệ vi khuẩn có lợi (như Lactobacillus và Bifidobacterium), đồng thời làm giảm vi khuẩn sinh độc tố. Bên cạnh đó, NMN còn cải thiện chức năng hàng rào niêm mạc ruột, giảm thấm qua và nguy cơ rò rỉ nội độc tố – từ đó làm giảm viêm hệ thống.
Một hệ ruột khỏe mạnh là nền tảng giúp phòng ngừa cả viêm mạn và đột biến – hai yếu tố dẫn tới ung thư đại trực tràng. NMN mang lại hiệu ứng gián tiếp nhưng rất quan trọng thông qua “trục ruột – miễn dịch – gen”.
Các phương pháp chữa trị ung thư đại trực tràng
Điều trị ung thư đại trực tràng cần tiếp cận đa phương pháp, tùy theo giai đoạn bệnh và tình trạng tổng thể của bệnh nhân. Các liệu pháp hiện đại không chỉ tập trung loại bỏ khối u mà còn nâng cao chất lượng sống và giảm nguy cơ tái phát.
1. Phẫu thuật – nền tảng điều trị ở giai đoạn sớm
Phẫu thuật là phương pháp chính yếu khi ung thư còn khu trú, giúp loại bỏ hoàn toàn khối u cùng với phần đại – trực tràng bị ảnh hưởng và các hạch lân cận. Nếu phát hiện ở giai đoạn I hoặc II, phẫu thuật đơn thuần có thể giúp chữa khỏi hoàn toàn mà không cần thêm điều trị bổ sung.
Tuy nhiên, hiệu quả phụ thuộc vào việc khối u chưa di căn và rìa cắt sạch tế bào ung thư. Ở giai đoạn tiến xa hơn, phẫu thuật thường cần kết hợp với hóa trị hoặc xạ trị để đạt hiệu quả lâu dài.
2. Hóa trị – tiêu chuẩn trong ung thư giai đoạn tiến xa
Hóa trị sử dụng thuốc nhằm tiêu diệt các tế bào ung thư còn sót lại sau phẫu thuật hoặc thu nhỏ khối u trước phẫu thuật. Đây là tiêu chuẩn trong điều trị giai đoạn III và IV, đặc biệt khi tế bào ung thư đã lan tới hạch hoặc cơ quan xa.
Các phác đồ phổ biến như FOLFOX hoặc FOLFIRI đã được chứng minh cải thiện tỷ lệ sống còn. Tuy nhiên, hóa trị mang nguy cơ tác dụng phụ và không nhắm trúng đích, nên ít hiệu quả nếu tế bào ung thư có đột biến kháng thuốc.
3. Xạ trị – hỗ trợ kiểm soát tại chỗ
Xạ trị thường áp dụng trong ung thư trực tràng, nhất là ở giai đoạn trước phẫu thuật để làm nhỏ khối u, hoặc sau phẫu thuật để tiêu diệt tàn dư. Đây không phải là phương pháp điều trị toàn thân, nên không ngăn được di căn xa, nhưng có giá trị trong kiểm soát cục bộ và giảm nguy cơ tái phát.
4. Liệu pháp nhắm trúng đích – xu hướng điều trị chính xác
Các thuốc như cetuximab, bevacizumab hoặc các thuốc ức chế VEGF/EGFR là những liệu pháp nhắm trúng đích, tấn công vào các phân tử tín hiệu điều khiển sự phát triển ung thư. Hiệu quả rõ rệt ở bệnh nhân có đột biến gen cụ thể như KRAS wild-type.
Tuy nhiên, đây không phải là liệu pháp phù hợp với mọi bệnh nhân vì hiệu quả phụ thuộc vào profil di truyền của khối u. Xét nghiệm sinh học phân tử trước điều trị là yếu tố bắt buộc để xác định khả năng đáp ứng.
5. Liệu pháp miễn dịch – hy vọng bền vững ở giai đoạn muộn
Liệu pháp miễn dịch, đặc biệt là chất ức chế điểm kiểm soát miễn dịch (checkpoint inhibitors) như pembrolizumab, đang trở thành bước đột phá cho ung thư đại trực tràng có đặc điểm MMRd/MSI-H (thiếu ổn định vi vệ gen). Những bệnh nhân này chiếm khoảng 15% tổng số ca và đáp ứng rất tốt với miễn dịch.
Điểm mạnh của miễn dịch là kích hoạt hệ miễn dịch nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư một cách chủ động và lâu dài, cho phép kiểm soát bệnh dai dẳng thậm chí ở giai đoạn IV. Có bệnh nhân đã sống sót hơn 5 năm và được xem là thuyên giảm hoàn toàn (complete remission) chỉ với miễn dịch.
- Nếu phát hiện sớm (giai đoạn I-II): Phẫu thuật triệt căn là phương pháp tối ưu nhất, có thể chữa khỏi hoàn toàn.
- Nếu ở giai đoạn III-IV: Phác đồ lý tưởng là kết hợp hóa trị, nhắm trúng đích, và/hoặc miễn dịch, tùy theo đặc điểm sinh học của khối u.
- Đặc biệt, liệu pháp miễn dịch hiện là lựa chọn có tiềm năng mang lại sự ổn định lâu dài và ít tái phát nhất, nhưng chỉ áp dụng được cho nhóm bệnh nhân có đặc điểm di truyền phù hợp (MSI-H/MMRd).
Các câu hỏi thường gặp về ung thư đại trực tràng
- NMN có thể thay thế các phương pháp điều trị ung thư không?
Không. NMN không phải thuốc điều trị ung thư mà là chất hỗ trợ. Việc dùng NMN cần kết hợp với phác đồ điều trị chuẩn và có chỉ định từ bác sĩ. - Ai nên cân nhắc sử dụng NMN?
Người có nguy cơ cao như có tiền sử gia đình, viêm đại tràng mãn tính, người lớn tuổi nên tham khảo bác sĩ trước khi dùng NMN để hỗ trợ phòng ngừa. - NMN có an toàn không?
Các nghiên cứu hiện tại chưa ghi nhận tác dụng phụ nghiêm trọng khi dùng liều hợp lý, nhưng vẫn cần thêm dữ liệu lâm sàng dài hạn.
Tổng kết: Ung thư đại trực tràng có thể chữa khỏi nếu phát hiện sớm và điều trị đúng. NMN với các cơ chế như bảo vệ STAT1, điều hòa tín hiệu Wnt/β-catenin và cải thiện chức năng ruột cho thấy tiềm năng hỗ trợ phòng ngừa và điều trị. Tuy nhiên, nên sử dụng NMN dưới sự theo dõi y khoa.
